REPUBLIKA
E SHQIPËRISË
INSTITUTI
KOMBËTAR I INTEGRIMIT TË JETIMËVE SHQIPTARË
Adresa:
Rruga “Dibrës”, nr. 312/1, Tiranë
REZOLUTË
E TAKIMIT KOMBËTAR TË JETIMËVE SHQIPTARË
PËR INTEGRIMIN E SHQIPËRISË BASHKË ME
JETIMËT NË EUROPËN E BASHKUAR
E Miratuar nga
jetimët e Shqipërisë, me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë si
dhe 10 vjetorit të themelimit të Institutit Kombëtar të Integrimit të Jetimëve
Shqiptarë, MË DAtën 20 maj, Ditën Kombëtare të Jetimëve të shqipërisë, e IDEUAR
DHE E themeluar si ditë kombëtare nga ky institut dhe e shpallur nga Parlamenti
shqiptar.
Me dt. 20 Maj 2012, Ditën Kombëtare të
Jetimëve Shqiptarë, me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë dhe 10
vjetorit të Institutit Kombëtar të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë, u
organizua takimi kombëtar i jetimëve nga i gjithë vendi me pjesëmarrjen e të
gjithë brezave që i përkasin këtij komuniteti, në praninë e përfaqësuesve më të
rëndësishëm të organizmave ndërkombëtare, përfaqësuesve të institucioneve të
larta të shtetit shqiptar, të trupit dipllomatik dhe personaliteteve të shquara
të shkencës, kulturës dhe artit. Takimi, krahas kremtimit të 100 vjetorit të
pavarësisë, promovoi veprimtarinë 10 vjeçare të Institutit Kombëtar të
Integrimit të Jetimëve Shqiptarë dhe diskutoi për gjendjen aktuale të jetimëve
në Shqipëri. Takimi miratoi këtë rezolutë mbi gjendjen e vështirë aktuale të
jetimëve shqiptarë për t’ua bërë të ditur të gjithë organizmave ndërkombëtarë,
përfaqësuesve të Parlamentit Europian, Komisionit Europian, qeverive të vendeve
perëndimore dhe vendeve anëtare të OKB-së.
Takimi VLERËSOI:
1- Arritjet dhe rolin e
rëndësishëm të Institutit Kombëtar të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë për
sensibilizimin e opinionit shoqëror e politik të vendit në mbrojtje të të
drejtave të jetimëve duke bërë të njohur vlerat, gjendjen dhe shqetësimet reale
të këtij komuniteti si dhe kontributin e drejtpërdrejtë që ka dhënë ky institut
në përmirësimin e tipologjive të standarteve për mirërritjen dhe integrimin e një pjese të
jetimëve shqiptarë.
2- Kontributin e personaliteteve
shqiptare të kulturës, artit dhe shkencës që kanë dalë nga komuniteti i
jetimëve për kultivimin dhe përhapjen e
vlerave humane.
3- Mbështetjen e Përfaqësuesve të lartë
të Organizmave Ndërkombëtare ndaj veprimtarisë, dhe misionit të Instituti
Kombëtar të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë.
4- Bashkëpunimin dhe Mbështetjen që
Presidenti i Republikës së Shqipërisë Prof. Dr. Bamir TOPI i ka dhënë kauzës së jetimëve dhe Institutit Kombëtar të
Integrimit të Jetimëve Shqiptarë në 5 vitet e fundit.
5- Kontributin e vendeve perëndimore për
mbështetjen e jetimëve shqiptarë që kanë emigruar për shkak të gjakmarrjes.
6- Bashkëpunimin dhe mbështetjen që Komiteti
i Pajtimit Mbarëkombëtar ka dhënë ndaj Institutit Kombëtar të Integrimit të
Jetimëve Shqiptarë për mbrojtjen e të drejtave të jetimëve, brenda dhe jashtë
Shqipërisë, veçanërisht për mbrojtjen e të drejtave të jetimëve që emigrojnë
për shkak të gjakmarrjes.
7- Mbështetjen
që Mediat dhe Universitetet Private u kanë dhënë jetimëve shqiptarë nën
sensibilizimin e Institutit Kombëtar të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë.
Takimi Miratoi:
Letrën
drejtuar sekretarit Të përgjithsëm tË OKB-së dhe deputetëve të parlamentit
europian QË të shpallin 20 majiN si “dita botërore NË NDIHMË TË jetimëve”.
Takimi
KONSTATOI:
Gjendja e jetimëve dhe rrjeti i
Shërbimit Social
Ky shërbim
raporton se mbulon me ndihmë sociale 65-67% të njerëzve që janë në nevojë,
numri i të cilëve arrin në 464800, ose 14% të numrit të përgjithshëm të
popullsisë. Realisht numri i atyre që kanë nevojë për asistencë sociale është
mbi 700 000. Ky numër ka variuar herë pas here nga 700 000 deri në 1000 000
individë që aktualisht mbeten në varfëri ekstreme për shkak të krizës e
papunësisë. Nga 700 000 shqiptarë që kanë nevojë për asistencë, 184 000 janë
fëmijë, 31 000 prej të cilëve janë fëmijë jetimë. Mbi 2/3 e kësaj moshe
përballen me ekstremin e përpjekjeve raskapitëse për mbijetesën, por më të
prekurit nga ky ekstrem varfërie e përpjekjesh mbeten fëmijët jetimë. Një pjesë
shumë e vogël e tyre marrin asistencë sociale. Asistenca sociale që garantohet
nga shteti mbulon vetëm 5 % të nevojave minimale të jetës së tyre. Nga 31 000
fëmijë jetimë në mbarë vendin, vetëm 400 prej tyre trajtohen në 9 qendra
rezidenciale qeveritare dhe 360 të tjerë në 16 qendra joqeveritare (OJF). 100 000
persona me aftësi të kufizuara, mes të cilëve një numër i madh jetimësh, gjenden
në të njetën situatë varfërie e përpjekjesh për mbijetesë.
Qendrat sociale
për shërbimet ndaj grupeve në nevojë të të gjitha kategorive janë shumë të
pakta në krahasim me nevojat dhe mbeten të brishta përballë vendimeve të
administratës shtetërore, qëndrore e lokale, që u ndryshon destinacionin “për
mungesë fondesh” sa herë që firmat private të ndërtimit, të lidhura me
përfaqësuesit e politikës dhe të qeverisë, i blejnë me një çmim të ulët e
qesharak. Rrjeti i Shërbimit Social Shtetëror vepron me 12 zyra rajonale në të
gjithë vendin të cilat nuk kanë funksionuar si duhet gjatë gjithë viteve të
tranzicionit. Kjo ndodh sepse në të shumtën e rasteve ky rrjet shërbimi ka qenë
i korruptuar dhe informal, duke i sjellë shtetit dëme të konsiderueshme në
arritjen e standarteve. Qendra e rehabilitimit të fëmijëve jetimë e të ngujuar
nga gjakmarrja, që u ngrit në Poliçan me një vendim të bujshëm të qeverisë në
vitin 2008, dështoi për shkak të korrupsionit dhe mungesës së vizionit.
Megjithë paralajmërimet dhe denoncimin e Komitetit të Pajtimit Mbarëkombëtar,
nga 5 milion euro që qeveria dhe donatorët derdhën për këtë projekt, u
shpenzuan vetëm 38.000 euro për fëmijët. Po kështu, kanë dështuar edhe
projektet e tjera si ai i “Shansit të Dytë” i Ministrisë së Arsimit për fëmijët
e ngujuar nga gjakmarrja si dhe projekti i ngritjes së strukturës së posaçme të
policisë në Shkodër për ndalimin e gjakmarrjes.
Kjo ka bërë që një pjesë e partnerëve
ndërkombëtarë, si donatorë kryesorë në implementimin e programeve sociale në favor
të shtresave në nevojë, të jenë skeptikë ndaj këtyre projekteve e institucioneve
të shërbimit social, shtetëror e privat. Fatkeqësisht një pjesë tjetër e këtyre
donatorëve vazhdojnë të japin fonde në drejtim të gabuar dhe pa vigjilencën e
duhur.
Organizatat joqeveritare dhe
marrëdhëniet e tyre me jetimët.
Në këtë sektor
janë deklaruar publikisht 140 shoqata që merren me trajtimin e shtresave të
varfëra dhe fëmijëve në nevojë, veçanërisht të fëmijëve jetimë dhe fëmijëve të
ngujuar nga gjakmarrja. Ky fakt, jo vetëm nuk ka zbutur fenomenet që prekin
këto shtresa, por ka thelluar edhe më keq gjendjen e tyre, mbasi shumica e tyre
janë pseudoshoqata. Kjo ndodh për faktin se shumica e individëve që i krijojnë këto
OJF të rreme, janë individë pa asnjë bacgraund, pa staturën e nevojshme dhe pa
integritetin moral, që për fat të keq e kanë dëmtuar rëndë kauzën e shoqërisë
civile, të lëvizjes për emancipimin dhe zhvillimin shoqëror. Shumica e tyre
janë njerëz të pa arsimuar, individë që
dukshëm manifestojnë sjellje dhe veprime me moral të ulët, të molepsur nga veset
e mashtrimit dhe vjedhjeve permanente në emër të grupeve të pambrojtura të
shoqërisë. Këta individë që identifikohen lehtësisht si matrapazë socialë, janë
kryesisht sekserë edhe ish-bodigardë të kazinove, që mashtrojnë opinionin
publik dhe institucionet shtetërore, aperatorët privatë, biznesin, fondacionet,
ambasadat, duke u shfaqur edhe në mediat shqiptare apo në internet si përfaqësues
të jetimëve e familjeve në hasmëri. Ata e kanë kompromentuar rëndë misionin e
Shoqërisë Civile duke krijuar lidhje okulte dhe aspak transparente me donatorë
të huaj, kryesisht nga vendet islamike, për qëllime tregtare e përfitimi. Akoma
më tej, këta individë krijojnë lidhje me persona të papërgjegjshëm e të
inkriminuar edhe në vendet perëndimore për të bërë tregti me “ndihma” nga SHBA,
Kanada, Belgjikë, Angli etj. Disa përfaqësues të shoqatave islamike, që
veprojnë prej vitesh në vendin tonë me veprimtari të dyshimta, u garantojnë
mbështetje financiare këtyre individëve abuzivë me përfitime të ndërsjellta. Ligji
në Shqipëri lejon çdo individ të krijojë formalisht një organizatë joqeveritare
dhe nga kjo gjë kanë përfituar mjaft trafikantë, mashtrues dhe kriminelë, një
pjesë e të cilëve janë të lidhur me punonjës të korruptuar të administratës
publike. Nëpërmjet mashtrimeve mediatike dhe internetit, individë të tillë kanë
thithur donacione në vlera të konsiderueshme në emër të fëmijëve jetimë dhe të
gjakmarrjes, fonde që nuk i venë kurrë në dispozicion të fëmijëve jetimë apo të
familjeve të ngujuara. Fatkeqësisht, në shumë raste, jo vetëm qytetarët, por
edhe donatorët perëndimorë kanë rënë pre e këtyre mashtrimeve. Përveç kësaj, për
përfitime personale dhe maskimin e veprimtarisë së tyre abuzive, në mënyrë
flagrante dhe në kundërshtim të hapur me Konventën e të Drejtave të Fëmijëve, këta
spekullantë i keqpërdorin fëmijët jetimë nëpër fushata elektorale e në takime
propagandistike, në interes të njerëzve me pushtet politik që i mbështesin.
Nën influencën
e këtyre individëve, qeveria dhe Komuniteti Ndërkombëtar kanë shkëputur lidhjet
me operatorët seriozë të Shoqërisë Civile Shqiptare. Akoma më e rëndë bëhet kjo
situatë kur Qeveria në mënyrë represive dhe absurde u kundërvihet operatorëve
seriozë të shoqërisë civile për shkak të oponencës konstruktive që ata i bëjnë
asaj, duke futur në lojë edhe strukturat e policisë së shtetit. Futja në lojë e
policisë për të goditur dhe dëmtuar imazhin e organizatave më të devotshme të
Shoqërisë Civile për shkak të oponencës që ato i bëjnë qeverisë, është goditja
më e rëndë që i bëhet demokracisë, shtetit
të së drejtës, të Drejtave të Njeriut dhe lirisë së qytetarëve. Kjo lojë
politike kriminale u ka dhënë mbështetje dhe hov njerëzve destruktiv dhe të
inkriminuar dhe ka strukur aktorët e tjerë të shoqërisë civile, bizneset dhe
qytetarët për të mos u përballur me keqqeverisjen, me vendimet e qeverisë dhe
ligjet e miratuara në kuvend, që janë treguesi më i qartë i lidhjes së mafies
dhe i krimit të organizuar me strukturat e shtetit e të qeverisë.
Shkollat dhe Konviktet në shërbim të
jetimëve
Prej 21 vjetësh
konviktet e shkollave të mesme në rrethet Tiranë, Shkodër, Sarandë, Durrës,
Berat, Korçë, Fier, Elbasan, Gjirokastër (të cilat kanë destinacion strehimin e
nxënësve konviktorë të ardhur nga rrethet) ndodhen të strehuar qindra të rinj
jetimë, të papunë, në kushtet e getove. Në këto mjedise mizerabël, atyre nuk u
sigurohet as minimumi jetik dhe s´kanë asnjë shpresë për të ardhmen e tyre. Të
mbetur dyfish jetimë, në gjendje mjerane e në mëshirën e fatit, këta të rinj
sot janë kontingjenti më vulnerabël dhe më i margjinalizuar i shoqërisë
shqiptare.
SHKAKU KRYESOR I NJË GJENDJE TË TILLË
ËSHTË:
Mungesa e planifikimit të zhvillimit kombëtar dhe konsolidimit të shtetit të së drejtës:
Nga 4 milion
banorë që ka Shqipëria, 1,5 milion kanë emigruar në rrugët më të vështira
klandestine duke u përballur me vrasjet në kufi, vdekjet në mot të keq e
mbytjet në det nga skafistë kriminelë apo nga sulmet e anijeve militare. Një
pjesë e konsiderueshme e këtyre viktimave kanë qenë jetimë. 50 % e këtij
emigracioni janë qytetarë të detyruar të largohen për shkak të konflikteve e
hasmërive që u janë krijuar në mungesë të shtetit efektiv ligjor. Mungesa e
shtetit efektiv ligjor ka sjellë në skenë kanunin i cili aplikohet në mënyrë të
deformuar e me pasoja tragjike edhe ndaj grave, fëmijëve e jetimëve. Nga 10400
viktima të vrasjeve me vetgjyqësi, brenda dhe jashtë Shqipërisë, 68 % e tyre i
përkasin familjeve të varfëra dhe po e njejta përqindje rezulton tek familjet
që i kanë shkaktuar këto vrasje. Këto vrasje kanë sjellë 1400 jetimë që mbeten
jo vetëm nën varfëri e mjerim por edhe me barrën e rëndë mbi supe për të gjetur
drejtësinë e prindërve të humbur. Aktualisht gjenden rreth 1500 familje të
ngujuara me 900 fëmijë që nuk shkojnë në Shkollë. Ashtu si edhe shumica e
jetimëve edhe familjet e kërcënuara nga gjakmarrja nuk kanë gjetur mbrojtje apo
mbështetjen e nevojshme përveçse nga Instituti Kombëtar i Integrimit të
Jetimëve Shqiptarë dhe Komiteti i Pajtimit Mbarëkombëtar. Shumë jetimë
dhe familje në gjakmarrje, kur nuk mund të gjejnë pajtimin dhe mbijetesën në
kushtet shqiptare, kërkojnë si rrugë të vetme të largohen nga vendi. Fatkeqësisht,
edhe në këtë rast, angazhimi i sekserëve e matrapazëve që kanë krijuar
pseudoshoqata e ka dëmtuar të drejtën e familjeve që janë realisht në
gjakmarrje për tu mbrojtur në vendet perëndimore.
Jetimët
shqiptarë, ashtu si pjesa më madhe e qytetarëve, edhe pse i përkasin një
popullsie me moshë të re nuk kanë mundësi biznesi dhe kanë humbur shpresën tek
e ardhmja në vendlindje. Shpesh ata bien pre e mashtrimeve të këtyre
pseudoshoqatave dhe trafikantëve. Pushteti lokal (rrethet e qarqet) nuk kanë
planifikim për mbështetjen sociale të jetimëve ashtu siç nuk kanë
planifikim për zhvillimin e ekonomisë qytetare e mjedisit. Lidhja me interesat
partiake e ka bërë administratën lokale të pa aftë për të marrë vendime të dobishme
e të qëndrueshme për komunitetin. Sipas informacioneve të dhëna nga
organizatat e të drejtave të njeriut si dhe ato të mjedisit, pozita
gjeografike mesdhetare e shqiptarëve me natyrën, relievin, klimën, bimësinë,
ujrat dhe burimet nëntokësore plotësojnë kushte natyrore për jetesë të
standarteve të larta e biznes, por kjo pasuri nuk menaxhohet e nuk shfrytëzohet
sepse nuk ka planifikim kombëtar. Korrupsioni si veçori dalluese e shoqërive të
varfëra po kthehet në tipar i shëmtuar për shqiptarët, të cilët e kanë të
vështirë të shkëputen mbasi kanë shumë nevoja jetike. Nga ana tjetër ata shohin
që qeveritarët sigurojnë pasuri përrallore nga të qenit në pushtet. Ligjet
kundër korrupsionit veprojnë vetëm mbi qytetarët e varfër dhe punonjësit e
rrangut të ulët. Deri tani asnjë ministër nuk është dënuar për korrupsionin,
për lidhjet me mafien e shitjen e pasurive kombëtare.
Korrupsioni e ka dobësuar vazhdimisht
administratën e cila krijohet nga militantët dhe njerëz të devotshëm të partisë
në pushtet. Dobësia dhe paaftësia profesionale e këtyre njerëzve të ngjitur në
qeverisje drejtpërdrejtë nga auditoret e partive polike ka ndikuar në të gjitha
fushat e jetës, duke sjellë varfëri e rrënim jo vetëm në jetën e përditëshme,
por edhe në atë politike, sociale, juridike e gjyqësore. Organizmat
ndërkombëtar dhe përfaqësitë dipllomatike nuk kanë qenë të afta për të njohur
realitetin shoqëror e politik të vendit dhe nuk kanë kontribuar siç duhet për
mbrojtjen e konsolidimin e shtetit të së drejtës. Raportet e tyre vjetore që
publikohen dhe lexohen nga qeveria janë të sipërfaqëshme, me fraza të kujdeshme
për të mos u prishur qejfin palëve politike. Këto raporte janë krejtësisht jashtë
realitetit dhe shpesh herë qesharakë. Në asnjë nga raportet e tyre, në këto 21
vjet tranzicioni, nuk është paraqitur panorama reale e fëmijëve jetimë, edhe
pse gjendja konstatohet dukshëm dhe lehtësisht.
Kjo vjen si rezultat se në Shqipëri nuk ka shoqëri të vërtetë civile e
sindikata. Organizatat joqeveritare të financuara nga ndërkombëtarët nuk kanë
vullnetarizëm përveç stafit që paguhet dhe liderit që merr pjesën e Luanit të
shumës së dhënë nga donatori. Partitë politike kanë qenë të interesuara që
sindikatat të drejtohen nga njerëz të tyre. Projektet e shoqërisë civile nuk
shkojnë asnjëherë tek grupet në nevojë. Deri tani janë mbështetur nga donatorët
83 projekte për jetimët dhe 176 projekte për gjakmarrjen por asnjë nga fëmijët
jetimë apo familjet e përfshira në gjakmarrje nuk kanë përfituar nga këto
projekte. Në Shqipëri, veçanërisht në qytete, mungon kultura e protestës
dhe grumbullimit për të drejtat njerëzore. Qytetarët shqiptarë edhe pse vuajnë
çdo ditë stresin për sigurimin e kushteve më minimale të jetesës nuk munden të
grumbullohen në protesta sepse kanë humbur çdo shpresë për ndryshim dhe përballen
çdo ditë me presionin psikologjik e mediatik të politikës. Qytetarët nuk kanë
sindikata as shoqëri civile që t’i udhëheqë apo mbrojë ata. Sipas të dhënave të
fundit numri i fëmijëve lypës, i vjedhësve dhe prostitucionit si dhe i fëmijëve
që punojnë për të ushqyer familjen është rritur me më shumë se 30 % në tre
vitet e fundit, edhe pse qeveria thotë se vendi ka rritje ekonomike. Jetimët
janë shtresa më e pambrojtur prej këtyre kontigjenteve. 60 % e këtyre jetimëve
mbeten shumë të varfër për gjatë gjithë jetës, ku edhe ekzistenca e tyre është
në rrezik të vazhdueshëm. Bizneset në mënyrë preferenciale dhe nën trysninë e
presioneve psikologjike permanente të pushtetit politik japin donacionet në të
shumtën e rasteve për kremtime e manifestime publike të njerëzve me pushtet dhe
jo për investime direkte në arsimimin dhe mirërritjen e këtij grupi në nevojë.
Donacionet e dhëna në ndihmë të fondacioneve që drejtohen nga njerëzit me
pushtet politik, kanë privuar grupet në nevojë për mbështetje reale. Tradita
shqiptare e detyrimit të të afërmëve për tu kujdesur për jetimin është zhdukur.
Gjendja mbetet e pa shpresë kur edhe 40 000 të rinj që kanë mbaruar studimet
gjenden të papunë, 30 000 persona nga mosha 14 -30 vjeç janë të droguar, 7000
prej tyre rezulton të jenë përfshirë edhe në vepra kriminale. Mungojnë
institucionet dhe programet publike e jopublike. Ekziston vetëm një qendër
rehabilitimi për 30 të rinj përdorues të drogës. Rastet e dhunës në familje
janë shtuar në mënyrë tragjike duke përfunduar shpesh herë në vrasjen e gruas
apo të burrit në sy të fëmijëve. Në familjet e varfëra dhunimi shtrihet edhe
mbi fëmijët duke i detyruar ti nënshtrohen urdhërave të prindërve, të braktisin
shkollën e të dalin për të punuar. Në qytete familjet kanë degjeneruar drejt
divorceve e në konflikte për shkak të varfërisë duke sjellë mjaft raste
tragjike për palët. Një numër i konsiderueshëm i grave e vajzave të familjeve
të varfëra i drejtohen prostitucionit klandestin për të mbijetuar. Viktimë e
kësaj gjendje të mjerueshme janë veçanërisht vajzat jetime.
Shqetësimet e Institutit Kombëtar të
Integrimit të Jetimëve Shqiptarë.
Instituti
Kombëtar i Integrimit të Jetimëve Shqiptarë ka insistuar vazhdimisht që shteti
dhe politika të jenë më të ndjeshëm ndaj kësaj situate. Instituti ka insistuar
prej kohësh që strukturat e pushtetit lokal, në procesin e decentralizimit të
shërbimeve sociale, ti kenë të gjitha tagrat dhe instrumentet ligjore të
nevojshme për të vepruar në përmirësimin e kushteve sociale të jetimëve. Instituti
ka ngritur zërin që të bashkëpunohet midis qeverisë dhe operatorëve të
shoqërisë për parandalimin e krimit kundër jetës, mbasi vrasjet me vetgjyqësi
në këto 21 vjet kanë lënë 1400 fëmijë jetimë, por qeveria shqiptare e ka
injoruar këtë zë. Janë afro 600 fëmijë jetimë të policëve të rënë në detyrë, të
cilët nuk e kanë ndjerë realisht dorën e ngrohtë të shtetit, si një obligim moral
dhe shenjë respekti edhe për 350 baballarët e tyre, dëshmorë të atdheut, që
dhanë jetën në këtë tranzicion të dhimbshëm në mbrojtje të rendit e qetësisë,
lirisë dhe vlerave të saj. Janë 1050 fëmijë të tjerë jetimë nga komuniteti rom
që mbeten përditë në sytë e gjithë shoqërisë, që shihen me përbuzje e përçmim
tek lypin buzë rrugëve të qyteteve kryesore të vendit. Të gjitha problemet që
dalin nga kjo rezolutë si dhe raporti i Amnesty International tregojnë
vazhdimësinë dhe preokupacionin e lartë me të cilin Instituti Kombëtar i
Integrimit të Jetimëve Shqiptarë i ka ngritur këto probleme, por nuk është
treguar vemendja e duhur ndaj këtij institucioni të rëndësishëm të shoqërisë
civile. Përgjegjësi për këtë ka parlamenti i Shqipërisë, komuniteti ndërkombëtar,
dhe po ashtu, si donatorët edhe qeveria shqiptare. Deputetët e Shqipërisë e
kanë amenduar 40 herë Ligjin mbi
“Statusin e deputetit”, që u siguron mbështetje dhe mirëqenje familjeve të tyre,
ndërsa Ligji për “Statusin e Jetimit”, nuk është
amenduar asnjëherë duke e lënë kuotën për jetesën e një jetimi vetëm 28 USD në
muaj, si në fillim të tranzicionit, kur kostoja aktuale minimale e një individi
në Shqipëri është 400 USD në muaj.
Raporti i Amnesty International.
Prej gjashtë
vjetësh, Amnesty International ka bërë publik raportin vjetor mbi gjendjen e
mjerueshme të jetimëve në Shqipëri. Ky raport i është bërë prezent çdo vit
qeverisë shqiptare, institucioneve ndërkombëtare dhe Parlamentit Europian duke
vënë theksin se prej 21 vjetësh të tranzicionit në Shqipëri, u janë shkelur dhe
mohuar në mënyrë flagrante liritë dhe të drejtat themelore jetimëve.
Amnesty
International thekson se:
- Jetimëve
shqiptarë u është mohuar e drejta e strehimit, e punësimit, e asistencës
shëndetësore dhe shumë të drejta të tjera, të cilat i kanë pozicionuar si
shtresa më e margjinalizuar dhe më e pashpresë e shoqërisë.” Të rinjtë që
largohen nga përkujdesi social kanë nevojë për dinjitet dhe strehim’’ – bëri
apel Amnesty International në ditën kombëtare të jetimëve shqiptarë, në vitin
2010. Amnesty International u ka bërë thirrje autoriteteve të sigurojnë që
jetimët dhe të rinjtë e tjerë që rriten në strukturat e përkujdesit social të
mos mbeten të pastrehë kur mbarojnë shkollën. Strehimi social në Shqipëri është
i pakët dhe përgjithësisht më të varfërit dhe të më të cënueshmit, (përfshirë jetimët) nuk kanë
akses në të. Po kështu, shumica e këtyre të rinjve nuk mund t’i përballojnë
banesat private pa mbështetje financiare. Amnesty International u bën thirrje autoriteteve
që, pa vonesë, t’u sigurojnë atyre akses në strehim të përshtatshëm, qoftë duke
ua dhënë këtë mbështetje në formën e bonuseve të strehimit, qoftë me mjete të
tjera. Amnesty International shkruan: “Varfëria është një prej arsyeve kryesore
për vendosjen e fëmijëve në strukturat e përkujdesit social në Shqipëri, dhe
shteti bën shumë pak për t’i ndihmuar ata të dalin nga varfëria”. Si rezultat i
mos-mbrojtjes së mjaftueshme të të drejtave të tyre nga shteti, kur mbushin
moshën madhore, ata shpesh mbeten pa strehë dhe rrezikohen nga varfëria e
skajshme dhe përjashtimi social e shoqëror. E drejta për strehim të
përshtatshëm garantohet në të drejtën ndërkombëtare, e cila kërkon nga shtetet
t’u japin përparësi grupeve të pafavorizuara. Legjislacioni shqiptar u garanton
jetimëve të drejtën e trajtimit me përparësi në strehim. Sipas statistikave
zyrtare, në periudhën 1996-2011, vetëm 29 nga 1150 persona me status jetimi
kanë marrë banesë sipas dispozitave të këtij ligji (asnjë prej tyre pas
ndryshimit të qeverisë që nga viti 2005). Politika e deritanishme e qeverisë
për strehimin nuk i ka dhënë përparësi strehimit të njerëzve më në nevojë dhe
nga programet aktuale të strehimit social do të përfitojnë vetëm një pakicë e
vogël e të pastrehëve të Shqipërisë. Amnesty International mendon se të rinjtë
që largohen nga përkujdesi nuk marrin përkrahjen për të cilën kanë nevojë për
të bërë kalimin në jetë të pavarur. Shumë prej tyre e mbarojnë shkollën pa
marrë aftësitë dhe kualifikimet që do t’u mundësonin gjetjen e një punësimi të
sigurt dhe të ardhura të mjaftueshme për të jetuar të pavarur. Duke mos pasur
një familje nga e cila mund të kërkojnë ndihmë, dhe shpesh në punë të pasigurta
dhe të paguara keq, ata mund të kenë pak mundësi të tjera përveçse të jetojnë
në kushtet e rënda të ndërtesave gjysmë të braktisura shkollore – e vetmja
“zgjidhje” e shtetit për nevojat e tyre për strehim. Disa kanë rreth njëzet
vjet që ndajnë dhoma në ndërtesa të tilla, dhe tani po rrisin edhe fëmijët në
këto kushte të mjerueshme. Çdo vit, atyre iu shtohen të rinj të tjerë, që me
mbarimin e shkollës, mbeten po ashtu të pastrehë. Një e re, e rritur në
strukturat e përkujdesit social, i tha kështu Amnesty International: “Njeriu
ka nevojë për më tepër se një copë bukë, ka nevojë të jetojë me dinjitet...
Jetimi mund të ketë dinjitet vetëm nëse ka një shtëpi”.
Koordinatorja e Amnesty
International, Jezerca Tigani, thotë se e drejta për strehim është një e
drejtë minimale, por institucionet shqiptare ja hedhin fajin njëra-tjetrës. "Ky
raport nxjerr në pah se si qeveritë shqiptare kanë dështuar dhe vazhdojnë që të
dështojnë në mbrojtjen e të drejtave njerëzore të jetimëve dhe se si ky dështim
ka sjellë margjinalizimin e tyre. Mohimi i të drejtës së strehimit e ka çuar
këtë grup më thellë në varfëri dhe përjashtim social si dhe ka nënvlerësuar
aksesin e tyre në të drejta të tjera" - thotë zonja Tigani.
Një nga autoret
kryesore të raportit për Shqipërinë, përfaqësuesja e Amnesty International,
Melani Anderson, thotë se bashkitë dhe qeveria duhet të strehojnë jetimët njëlloj si gjithë
të tjerët. "Ligji shqiptar u kërkon autoriteteve qendrore dhe vendore
që të marrin masa për strehimin e jetimëve kur mbarojnë shkollën e mesme, por
në praktikë, këto kërkesa ligjore shpërfillen duke lënë pasoja të dëmshme për
jetimët dhe në disa raste pasoja tragjike" - thotë zonja Anderson.
Veprimtarët e
Amnesty International vizituan konviktet e shkollës teknologjike në Tiranë,
konviktin e shkollës “Arben Broci” në Shkodër, shkollën tregtare në Vlorë, të
cilat i quajtën të pabanueshme, geto jetimësh, ku ata jetojnë në izolim dhe në
varfëri të plotë. "Jetimët e pastrehë nuk janë një numër aq i madh dhe
ky objektiv mund të arrihet nëse ekziston vullneti politik" - tha zonja Anderson.
Amnesty
International u kërkoi qeverisë dhe bashkive që të zbatojnë konventat
ndërkombëtare që Shqipëria ka nënshkruar, ligjin "për statusin e
jetimit", të ngrejnë sa më shumë banesa sociale dhe t'i ndajnë ato me
transparencë të plotë, duke patur në komisionet e strehimit edhe përfaqësues të
jetimëve. Strehimi është vetëm një nga problemet e 31 mijë jetimëve shqiptarë,
të cilët hasin vështirësi të shumta për shkollim, punësim, ushqim, veshje dhe
fonde të pamjaftueshme, vetëm 50 USD në muaj.
INSTITUTI KOMBËTAR I INTEGRIMIT TË JETIMËVE SHQIPTARË I KA PROPOZUAR ASAMBLESË SË PËRGJITHSHME të
OKB- së, NEW YORK
Shpalljen e 20 Majit, si “Dita Botërore në Ndihmë të Fëmijëve Jetimë”
Në Letrën zyrtare dërguar Sekretarit të
Përgjithsëm të OKB-s thuhet:
“Konceptimi i
njeriut, mbi të cilin mbështet Deklarata e vitit 1948 nuk është abstrakt, as
edhe sureal. Duke qenë se buron nga një dëshirë absolute dhe universale -
dinjiteti i patjetërsueshëm i njeriut - ky instrument ndërkombëtar, merr
parasysh larminë e tërësisë së rrethanave politike, ekonomike dhe shoqërore, në
të cilat jetojnë njerëz prej mishi e gjaku, të drejtat e të cilëve mund të
ndeshin në pengesa konkrete që duhen përcaktuar, me qëllim që t’i kapërcejnë
ato. Në ditët tona, në mbarë botën, sidoqofshin veçoritë e ç`do kulture, të
drejtat e njeriut i përkasin trashëgimisë së përbashkët të njerëzimit dhe duhet
të vazhdojnë të shërbejnë si bazë mbi të cilën të mbështet solidariteti -
kushti i domosdoshëm për realizimin e plotë të fatit të ç`do individi. Për
shembull, solidaritet me ata që janë më nevojtarë, konkretisht me jetimët.
Pikërisht, për të shëndoshur këtë frymë solidariteti dhe për t`i dhënë një
përmasë universale shqetësimit botëror për këtë kategori njerëzish, Instituti
Kombëtar i Integrimit të Jetimëve Shqiptarë, i drejtohet Asamblesë së
Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara me këtë promemorje, duke propozuar ditën e
20 majit, si “Ditë Botërore në Ndihmë të Fëmijëve Jetimëve”. Fati i jetimëve të
globit është dhe duhet të jetë i pandashëm nga ai i të gjithëve. Një ditë e
tillë do u kujtonte të gjithëve se përjashtimi apo mënjanimi i këtij grupi
shoqëror mund të sjellë pasoja mbi fatin e përparimit të të gjithëve. Ekziston
një prag i skamjes, e mbase edhe i poshtërimit mbi këta njerëz, prej të cilit
demokracitë rrezikojnë shumë nga vlerat e tyre universale. Shqipëria, vendi ynë
i njëmijë e një halleve, ku jetimëve u mungojnë arsyet bazë për t`u angazhuar
si qytetar në praktikën e përditshme të demokracisë ka dhënë disa shembuj të
mahnitshëm. Nëntë vjet më parë, me propozimin e Institutit Kombëtar të
Integrimit të Jetimëve Shqiptarë dhe me mbështetjen e Akademisë së Shkencave
dhe të një grupi te shquar intelektualësh nga më të mirët që ka vendi ynë, Parlamenti
Shqiptar ka shpallur 20 Majin si “Dita
Kombëtare në Ndihmë të Jetimëve”, vendim që është adoptuar edhe në Parlamentin
e Kosovës. Jetimët Shqiptarë dhe ata Kosovarë kanë ndoshta historinë më tragjike
në botë, sepse shumë prej tyre kanë
mbetur të vetmuar ngaqë prindrit ua vrau komunizmi vetëm se ishin intelektualë
që kishin studiuar në Perëndim, por edhe
nga ngjarjet tragjike për spastrimin etnik në ish Jugosllavi si dhe nga lufta që
shkaktoi makineria vrastare e rregjimit të egër diktatorial të Milosheviçit në Beograd mbi popullsinë e pambrojtur kosovare. Vuajtjet e
fëmijëve shqiptarë të mbetur jetimë gjatë diktaturës 50 vjeçare janë me përmasa
të pashembullta.
Zoti Sekretar i Përgjithshëm!
Sigurisht
kulturat tona janë të ndryshme, ashtu si gjuhët tona janë të ndryshme, por
fëmijët jetimë në të gjithë botën kanë shumë gjëra të përbashkëta, përveç fatit
të përbashkët tragjik. Ajo që do të mund ti bashkonte dhe t’u jepte më shumë
shpresë për një të ardhme më të mirë e të sigurtë, do të ishte shpallja nga ana
e Juaj e një Dite Botërore në Ndihmë të
Fëmijëve Jetimëve e cila pse jo, ta kishte zanafillën nga vendi ynë i
varfër buzë Adriatikut. Kjo nuk do të ishte aspak gjë e vogël dhe as luks për
Shqipërinë, e cila krahas drogës, klandestinëve dhe krimit të organizuar që e
ka shoqëruar në këtë periudhë të zgjatur të tranzicionit të dhimbshëm, me kriza
te ricikluara edhe nga mungesa e kulturës dhe e nocioneve bazë të demokracisë,
do t’i tregonte nga ana tjetër të gjithë botës një pjesë të rëndësishme të
aspektit tonë human. Shpresoj dhe besoj se duke përkujtuar ç`do vit më 20 Maj
një ditë të përbashkët për jetimët në të gjithë botën, do të kemi të përbashkët
edhe projektin për një të ardhme më të mirë e të sigurt për mbarë njerëzimin”.
Takimi Kombëtar i Fëmijëve Jetimë Shqiptarë i bën Apel Komunitetit
Ndërkombëtar të mbështesë procesin e integrimit të Shqipërisë në Europë bashkë
me jetimët, dhe u drejtohet deputetëve Të Parlamentit Evropian si më poshtë:
Të nderuar zotërinj eurodeputetë !
Ne fëmijët shqiptarë pa
prindër, si shumë fëmijë në botë, vuajmë nga dëshirat e parealizuara. Nuk e
kemi zakon të flasim fort dhe t’i zmadhojmë gjërat, por kjo është e vërteta. Kemi
një dyshim për të drejtën tonë. Ne nuk po mësojmë si të duam e si të bëhemi më
të mirë për vete dhe për vendin tonë. Politika në Shqipëri ka shumë
tension, po na humb besimin dhe fuqinë. Na duket se po bëhemi të
huaj ndaj të tashmes e të largët ndaj së ardhmes. Politikanët e të
dy krahëve u japin shumë rëndësi pasioneve individuale, luftës për pushtet, por harrojnë
që ekzistojmë edhe ne fëmijët, që ekziston një popull demokrat dhe i vuajtur
nga shumë diktatura, një popull me dashuri të pakufishëm për lirinë. Na besoni
se kemi të drejtë. Ne duam dialog, vetëpërmbajtje, maturi. Duam që politika të
zotërojë të vërtetën, të mendojë për fatin e qytetarëve, të mendojë për ne. Pse
vendi ynë evropian të bëhet epiqendër konfliktesh, t’u fryjë burive të
urrejtjes sociale dhe të mbështillet me re të zeza dyshimesh e
korrupioni, vendi ynë me një qytetërim të lashtë dhe shumë i pasur me
gjithçka? Në botë ka luftra, ka tensione, armiqësi. Kjo është një
arsye më tepër për vetëfrenim dhe vetëpërmbajtje. Ndaj duhet të
ruajmë barazpeshën e shpirtit që të mos ndjehemi të turpëruar. Gjersa kemi zgjedhur
si alternativë ndryshimin, kemi projektuar vazhdimësinë e
jetës. Kudo duhet ta përcjellim mirësinë sepse ajo është
vlera e jetës njërëzore. Besimi në norma e vlera të tilla, është besimi që
pagëzon të ardhmen. Qytetërimi është si një besimtar fanatik, kërkon
besim dhe devotcion të madh shpirtëror.
Zonja
dhe Zotërinj parlamentarë të Evropës!
Na ndihmoni të
ndryshojmë jetën tonë dhe luftoni për të ndryshuar jetën
e fëmijve kudo në botë, jetën e atyre që janë në nevojë, por që nuk presin
mëshirim. Mbi gjithçka, luftoni
për liritë dhe të drejtat e fëmijve jetimë ! Ne po
kërkojmë dhe do ta gjejmë patjetër qëllimin e jetës. Ka vlera jeta që ia vlen t’i duash, t’i kërkosh
me ngulm, pa u lodhur kurrë, t’i gjesh e
t’i shijosh plotësisht. Por ne duam
forcë morale, se forca fizike shpesh nuk mundet. Moral, jo me receta
farmacie, moral të sinqertë njerëzor, që të na bëjë me krahë e të
fluturojmë. Ndryshe mund të na kushtëzojë urrejtja, mund të dëmtohet
shpirti ynë, vetëdija jonë; bota mund të mbushet me më shumë egoizëm,
me më shumë dhunë, me më shumë urrejtje, dhe ne ndoshta nuk do
të mundemi t’i përshtatemi dot as vetevetes. Dhe pasojat do të ishin
katastrofike, sigurisht. Edukimi i kësaj fryme solidariteti e
mirëkuptimi mes nesh, rrit frymën shoqërore në tërësi, rrit ndjenjën e krenarisë. Botës i duhet një
standart besueshmërie, që të zgjatë pa fund. I duhet një referencë në formën e
një dite të shenjtë, që t’u kujtojë të gjithëve atë që s’duhet ta harrojnë
kurrë përkujdesjen për fëmijët pa prindër, për fëmijët e braktisur, apo të
mbetur në mëshirë të fatit. Parlamenti shqiptar, me propozim të Institutit
Kombëtar të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë, ka caktuar 20 majin si ditë Kombëtare
në Ndihmë të jetimëve. Por, a nuk do të ishte më mirë të ekzistonte një
ditë botërore për jetimët? Një ditë që të na kujtonte të gjithëve, se jemi pa
përjashtim qytetarë të botës dhe nuk mjafton vetëm të
jemi qytetarë të devotshem të vendeve tona respektive?
Jeta jonë duhet të marrë një kuptim më global, gjithnjerëzor, që vetmia të mos e braktisë
kurrë shpresën e fëmijëve të margjinalizuar e fatkeqë të mbarë botës, që edhe ata të jetojnë përkrah njerëzve të
tjerë, me të gjitha të drejtat dhe liritë për jetën, për ta shijuar atë
plotësisht dhe jo të vegjetojnë në vetmi, skutave
të errëta të shoqërisë konsumiste. Ne na duhet një ditë që të na
bashkojë të gjithëve, në tërë planetin, një ditë botërore e jona, ku
të shfaqet vullneti i ndihmës dhe solidaritetit njerëzor, pa
barriera e paragjykime, një ditë qytetarie botërore për
dinjitetin njerëzor.
Ne, fëmijët jetimë të Shqipërisë,
përfaqësues të Institutit Kombëtar të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë, si dhe përfaqësuesit
e fëmijëve jetimë të Kosovës, iu shprehim juve mirënjohjen dhe i’u
përcjellim kërkesën që të jetë Parlamenti Evropian promotori i këtij ndryshimi
në politikat botërore për fëmijët jetimë, duke i propozuar OKB - së të shpallë
20 majin si Ditën Botërore në Ndihmë të
Fëmijëve Jetimë.
Nga Takimi
Kombëtar i Jetimëve të Shqipërisë
Tiranë Më 20
Maj 2012
No comments:
Post a Comment